☰ Yaritilix 4
4
Ⱪabil bilǝn Ⱨabil
1 Adǝm’ata ayali Ⱨawa bilǝn billǝ boldi; Ⱨawa ⱨamilidar bolup Ⱪabilni tuƣup: «Mǝn bir adǝmgǝ igǝ boldum — U Pǝrwǝrdigardur!» — dedi.□
2 Andin u yǝnǝ Ⱪabilning inisi Ⱨabilni tuƣdi. Ⱨabil padiqi boldi, Ⱪabil bolsa teriⱪqi boldi.□ 3 Bekitilgǝn xundaⱪ bir waⱪit-saǝttǝ xundaⱪ bir ix boldiki, Ⱪabil tupraⱪning ⱨosulidin Pǝrwǝrdigarƣa ⱨǝdiyǝ kǝltürdi.□ 4 Ⱨabilmu padisidin ⱪoylirining tunjiliridin, yǝni ularning yeƣidin ⱨǝdiyǝ sundi. Pǝrwǝrdigar Ⱨabilni wǝ uning sunƣan ⱨǝdiyǝsini ⱪobul ⱪildi.□  ■ 5 Lekin Ⱪabil wǝ uning sunƣiniƣa ⱪarimidi. Xu wǝjidin Ⱪabilning tolimu aqqiⱪi kelip, qirayi tutuldi.
6 Xuning bilǝn Pǝrwǝrdigar Ⱪabilƣa:  Nemixⱪa aqqiⱪlinisǝn? Nemǝ üqün qiraying tutulup ketidu? 7 Əgǝr durus ix ⱪilsang, sǝn kɵtürülmǝmsǝn? Lekin durus ix ⱪilmisang, mana gunaⱨ ixik aldida seni paylap beƣirlap yatidu, u seni ɵz ilkigǝ almaⱪqi bolidu; lekin sǝn uningdin ƣalip kelixing kerǝk, dedi.□
8 Ⱪabil inisi Ⱨabilƣa: «Daliƣa qiⱪip kelǝyli!» dedi. Dalada xu wǝⱪǝ boldiki, Ⱪabil inisi Ⱨabilƣa ⱪol selip, uni ɵltürdi.□  ■
9 Pǝrwǝrdigar Ⱪabilƣa: Ining Ⱨabil nǝdǝ? — dǝp soridi. U jawab berip: Bilmǝymǝn, mǝn inimning baⱪⱪuqisimu? — dedi.
10 Huda uningƣa: — Sǝn nemǝ ⱪilding? Mana, iningning ⱪeni yǝrdin manga pǝryad kɵtürüwatidu!■ 11 Əmdi iningning ⱪolungda tɵkülgǝn ⱪenini ⱪobul ⱪilixⱪa aƣzini aqⱪan yǝrdin ⱪoƣlinip, lǝnǝtkǝ uqraysǝn.□ 12 Sǝn yǝrgǝ ixlisǝngmu u buningdin keyin sanga ⱪuwwitini bǝrmǝydu; sǝn yǝr yüzidǝ sǝrsan bolup, sǝrgǝrdan bolisǝn, — dedi.■
13 Buni anglap Ⱪabil Pǝrwǝrdigarƣa jawab ⱪilip: — Mening bu jazayimni adǝm kɵtürǝlmigüdǝk! 14 Mana, Sǝn bügün meni yǝr yüzidin ⱪoƣliding, mǝn ǝmdi Sening yüzüngdin yoxurunup yürimǝn; yǝr yüzidǝ sǝrsǝn bolup sǝrgǝrdanliⱪta yürimǝn; xundaⱪ boliduki, kimla meni tepiwalsa, ɵltürüwetidu!, — dedi.□
  ■
15 Lekin Pǝrwǝrdigar uningƣa jawab berip: — Xundaⱪ boliduki, kimki Ⱪabilni ɵltürsǝ, uningdin yǝttǝ ⱨǝssǝ intiⱪam elinidu, — dedi. Xularni dǝp Pǝrwǝrdigar Ⱪabilƣa uqriƣan birsi uni ɵltürüwǝtmisun dǝp uningƣa bir bǝlgǝ ⱪoyup ⱪoydi.
16 Xuning bilǝn Ⱪabil Pǝrwǝrdigarning ⱨuzuridin qiⱪip, Erǝmning mǝxriⱪ tǝripidiki Nod degǝn yurtta olturaⱪlixip ⱪaldi.□
 
Ⱪabilning ǝwladliri — «mǝdiniyǝt»ning baxlinixi
17 Ⱪabil ayali bilǝn billǝ bolup, ayali ⱨamilidar bolup Ⱨanohni tuƣdi. U waⱪitta Ⱪabil bir xǝⱨǝr bina ⱪiliwatatti; u xǝⱨǝrning namini oƣlining ismi bilǝn Ⱨanoh dǝp atidi.□ 18 Ⱨanohtin Irad tɵrǝldi, iradtin Mǝⱨuyail tɵrǝldi, Mǝⱨuyaildin Mǝtuxail tɵrǝldi, Mǝtuxaildin Lǝmǝh tɵrǝldi.
19 Lǝmǝh ɵzigǝ ikki hotun aldi. Birining ismi Adaⱨ, yǝnǝ birining ismi Zillaⱨ idi.□ 20 Adaⱨ Yabalni tuƣdi. U qedirda olturidiƣan kɵqmǝn malqilarning bowisi idi, □ 21 uning inisining ismi Yubal idi. Bu qiltar bilǝn nǝy qalƣuqilarning bowisi idi.□ 22 Zillaⱨ yǝnǝ Tubal-ⱪayin degǝn bir oƣulni tuƣdi. U mis-tɵmür ǝswablarni soⱪⱪuqi idi. Tubal-ⱪayinning Naamaⱨ isimlik bir singlisi bar idi.
23 Lǝmǝh bolsa ayalliriƣa sɵz ⱪilip:
— «Əy Adaⱨ bilǝn Zillaⱨ, sɵzümni anglanglar!
Əy Lǝmǝhning ayalliri, gepimgǝ ⱪulaⱪ selinglar!
Meni zǝhimlǝndürgini üqün mǝn adǝm ɵltürdüm,
Tenimni zedǝ ⱪilƣanliⱪi üqün bir yigitni ɵltürdüm.
24 Əgǝr Ⱪabil üqün yǝttǝ ⱨǝssǝ intiⱪam elinsa,
Lǝmǝh üqün yǝtmix yǝttǝ ⱨǝssǝ intiⱪam elinidu!» — dedi.□  ■
 
Xet bilǝn Enox
25 Adǝm’ata yǝnǝ ayali bilǝn billǝ boldi. Ayali bir oƣul tuƣup, uningƣa Xet dǝp at ⱪoyup: Ⱪabil Ⱨabilni ɵltürüwǝtkini üqün Huda uning orniƣa manga baxⱪa bir ǝwlad tiklǝp bǝrdi, dedi.□
26 Xettinmu bir oƣul tuƣuldi; u uningƣa Enox dǝp at ⱪoydi. Xu waⱪittin tartip adǝmlǝr Pǝrwǝrdigarning namiƣa nida ⱪilixⱪa baxlidi.□
 
 
□ 4:1 «Adǝm’ata ayali Ⱨawa bilǝn billǝ boldi» — ibraniy tilida «Adǝm’ata ayali Ⱨawani tonidi» bilǝn ipadilinidu. «Ⱪabil» — ibraniy tilida «Ⱪayin» yaki «Kayin» deyilidu. «Ⱪayin» degǝn isim ibraniy tilida «igǝ boldum» degǝn sɵz bilǝn aⱨangdax. «Mǝn bir adǝmgǝ igǝ boldum — u Pǝrwǝrdigardur!» — baxⱪa bir hil tǝrjimisi: «Pǝrwǝrdigarning yardimi bilǝn bir oƣulƣa igǝ boldum». Əyni tekist «Mǝn bir adǝmgǝ igǝ boldum — Pǝrwǝrdigar!» degǝn mǝzmundidur. Bizningqǝ Ⱨawa’animiz «Hudaning Ⱪutⱪuzƣuqi toƣruluⱪ wǝdisi ⱨazir mǝn tuƣⱪan bala bilǝn ǝmǝlgǝ axuruldi!» dǝp oylap ⱪalƣan bolsa kerǝk. U naⱨayiti tezla Ⱪabilning wǝdǝ ⱪilinƣan Ⱪutⱪuzƣuqi ǝmǝslikini bilip yetidu, ǝlwǝttǝ. □ 4:2 «Ⱨabil» — ibraniy tilida «ⱨǝbǝl» bolup, mǝnisi «bir tiniⱪ», «ⱨor», «bus» «ⱨeqnemǝ» degǝndǝktur. Xübⱨisizki, bu isim Ⱨawa’animiz yaki Adǝm’atimizning birhil ümidsizlinixini bildüridu. □ 4:3 «Bekitilgǝn xundaⱪ bir waⱪit-saǝttǝ» — ibraniy tilida «künlǝrning ahirida» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu. Bu sɵzgǝ ⱪariƣanda, Huda Ⱨabil wǝ Ⱪabilƣa Ɵzining ⱨuzuriƣa kiridiƣan bir künni bekitip bǝrgǝn boluxi mumkin. □ 4:4 «ularning yeƣi» — ⱪoylarning ǝng esil ⱪismi dǝp ⱪarilatti. «Pǝrwǝrdigar Ⱨabilni uning sunƣan ⱨǝdiyǝsini ⱪobul ⱪildi» — ibraniy tilida «Pǝrwǝrdigar uning ɵzigǝ wǝ uning sunƣan ⱨǝdiyǝsigǝ ⱪaridi». ■ 4:4 Ibr. 11:4. □ 4:7 «Əgǝr durus ix ⱪilsang, sǝn kɵtürülmǝmsǝn?» — ibraniy tilida «Əgǝr durus ix ⱪilsang, kɵtürülüx bolmamdu?» deyilidu. Əmdi nemǝ kɵtürülidu? Yaki Ⱪabilning yüzi yaki elip kǝlgǝn ⱪurbanliⱪi (toƣra bolsa) kɵtürülidu yaki ⱪobul ⱪilinidu. Yǝnǝ bir mumkinqiliki bar tǝrjimisi xuki: — «Sǝn (Ⱪabil) iningdin yuⱪiri (aka süpitigǝ layiⱪ) kɵtürilisǝn» degǝndǝk bolidu. «durus ix ⱪilmisang...» — Nemixⱪa Ⱪabilning ⱨǝdiyǝsi ⱪobul ⱪilinmidi? «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ azraⱪ tohtilimiz. □ 4:8 «Ⱪabil inisi Ⱨabilƣa: «Daliƣa qiⱪip kelǝyli!» dedi» — ǝng kona kɵqürmilǝrdǝ pǝⱪǝt «Ⱪabil inisi Ⱨabil bilǝn sɵzlixip turup, dalada...» deyilidu. ■ 4:8 Mat. 23:35; 1Yuⱨa. 3:12; Yǝⱨ. 11. ■ 4:10 Ibr. 12:24. □ 4:11 «aƣzini aqⱪan yǝrdin ⱪoƣlinip...» — demǝk: (1) yǝr-zemin Ⱨabilning ⱪenini ⱪobul ⱪilixⱪa aƣzini aqⱪan wǝ (2) Ⱪabil xu zemindin ⱪoƣlanƣan. ■ 4:12 Pǝnd. 28:17. □ 4:14 «kimla meni tepiwalsa, ɵltürüwetidu!» — roxǝnki, xu waⱪitta yǝr yüzidǝ adǝmlǝr alliⱪaqan kɵpiyip kǝtkǝnidi. «Kimla meni tepiwalsa ɵltürüwetidu!» — Ⱪabil ⱪǝyǝrgila barsa xu yǝrdiki tupraⱪ ünmǝs bolup ⱪalidu. U mengiwatⱪan bir apǝttur, xunga uni kɵrgǝnla kixi uni yoⱪitixni oylaydu. ■ 4:14 Ayup 15:20, 21. □ 4:16 «Nod» — mǝnisi «sǝrgǝrdanliⱪ», «biaramliⱪ». □ 4:17 «Ⱪabilning ayali» — Ⱪabilning ayali bǝlkim uning singlisi yaki nǝwrǝ singlisi bolsa kerǝk («Yar.» 5:4ni kɵrüng). Xu waⱪitta yeⱪin tuƣⱪanliri bilǝn nikaⱨlinix mǝn’i ⱪilinƣan ǝmǝs; yǝnǝ bir tǝrǝptin, bundaⱪ nikaⱨlinix dǝslǝpki dǝwrlǝrdǝ ⱨeqⱪandaⱪ irⱪiy (genetikilik) kǝmtüklük yaki kesǝl kǝltürüp qiⱪarmaytti. □ 4:19 «Lǝmǝh ɵzigǝ ikki hotun aldi» — bu ǝrlǝrning tunji ⱪetim ikki ayal elixi idi. Gǝrqǝ xu qaƣda Huda bu toƣruluⱪ biwasitǝ ǝmr bǝrmigǝn bolsimu, roxǝnki, U Adǝm’atimizƣa pǝⱪǝt bir Ⱨawa’animizni yaritip bǝrgǝnidi («Mat.» 19:3-6ni kɵrüng). □ 4:20 «bowisi» — yaki «piri», «asasqisi» □ 4:21 «Enox» — yaki «piri», «asasqisi». □ 4:24 «Lǝmǝh bolsa ayalliriƣa sɵz ⱪilip... dedi» — Lǝmǝhning bu sɵzlirining hatirilinixidiki mǝⱪsǝt bǝlkim insaniyǝtning omumǝn naⱨayiti tǝkǝbburlixip, mǝnmǝnqilikkǝ petip kǝtkǝnlikini kɵrsitix üqün boluxi mumkin. ■ 4:24 Yar. 4:15. □ 4:25 «Xet» — ibraniy tilida «bekitilgǝn» yaki «tiklǝngǝn» degǝn mǝnidǝ boluxi mumkin. □ 4:26 «Enox» — «(ajiz) insan» degǝn mǝnidǝ. Bu sɵz ǝrǝbqidin uyƣur tiliƣa kirip «insan» bolup ⱪalƣan. «Adǝmlǝr Pǝrwǝrdigarning namiƣa nida ⱪilixⱪa baxlidi» — bu ibarǝ Hudaƣa ibadǝt-dua ⱪilixni bildüridu («Yoel» 2:32, «Ros.» 2:21, «Rim.» 10:13, «1Kor.» 1:2ni kɵrüng).
☰