6
Ri discípulos ncaꞌquichꞌup ruveꞌ ri trigo chupan jun kꞌij richin uxlanien
(Mt. 12:1-8; Mr. 2:23-28)
Chupan jun kꞌij richin uxlanien, ri Jesús y ri ru-discípulos ncaꞌkꞌax chupan jun ulief ri ticuon trigo choch. Y ri discípulos ncaꞌquichꞌup-el ruveꞌ ri trigo, y ncaꞌquibꞌir pa quikꞌaꞌ, y ncaꞌquitej. Rumareꞌ nicꞌaj achiꞌaꞌ fariseos xquiꞌej chica ri ru-discípulos ri Jesús: ¿Karruma nquixsamaj chupan ri kꞌij richin uxlanien? Reꞌ xajan.
Pero ri Jesús xchꞌo-apa chica y xuꞌej: ¿Man jun came bꞌay ibꞌanun leer ri tzꞌibꞌan can chirij ri xuꞌon ri David y ri i-rachꞌil chupan ri ojier can tiempo antok xnem-pa quipan? Ri David xuoc pa rachuoch ri Dios y can ja ri sagrada simíta ri xiruma-pa. Jajaꞌ xucꞌux ri simíta reꞌ y xuyaꞌ jeꞌ chica ri i-bꞌanak riqꞌuin; pero man pecado ta ri xquiꞌan, mesque ri simíta reꞌ joꞌc ri sacerdotes ri ncaꞌcꞌuxu, xchaꞌ ri Jesús.
Y xuꞌej jeꞌ chica: Ri Xtak-pa chicaj chi xalax chiꞌicajol, Rajaf ri kꞌij richin uxlanien.
Jun ache chakeꞌj jun rukꞌaꞌ
(Mt. 12:9-14; Mr. 3:1-6)
Chupan jun chic kꞌij richin uxlanien, ri Jesús xuoc ri pa sinagoga y ncaꞌrutijuoj ri quimaluon-quiꞌ chireꞌ. Y chiquicajol ri vinak, cꞌo jun ache chakeꞌj ri rukꞌaꞌ derecha. Y icꞌo achiꞌaꞌ escribas y achiꞌaꞌ fariseos niquitzꞌat-apa ri Jesús y quiyoꞌien chi xa xtuꞌon sanar ri ache, chi quireꞌ niquiꞌan acusar chi xsamaj chupan jun kꞌij richin uxlanien. Pero ri Jesús rataꞌn chic ri niquiꞌan pensar ri achiꞌaꞌ reꞌ. Mareꞌ xuꞌej cha ri ache chakeꞌj ri rukꞌaꞌ: Capalaj y capiꞌieꞌ pa nicꞌaj. Y ri ache ja xpalaj-pa ri pacheꞌ cꞌo-ve y xpiꞌieꞌ. Xpa ri Jesús xuꞌej chica ri vinak ri icꞌo chireꞌ: Nivajoꞌ cꞌa nicꞌutuj chiva: ¿Chica ri más otz niꞌan chupan jun kꞌij richin uxlanien, ja ri otz o ja ri man otz ta? ¿Ri nicuol jun vinak choch ri camic o niquimisas? xchaꞌ chica.
10 Y ri Jesús xaꞌrucaꞌyiej quinojiel ri quimaluon-quiꞌ chireꞌ, y xuꞌej cha ri ache ri chakeꞌj jun rukꞌaꞌ: Tayukuꞌ la akꞌaꞌ. Y ri ache xuyuk ri rukꞌaꞌ incheꞌl ri xꞌeꞌx cha ruma ri Jesús, y ja otz xuꞌon ri rukꞌaꞌ. 11 Pero ri achiꞌaꞌ escribas y ri achiꞌaꞌ fariseos ri icꞌo-apa chireꞌ xyacataj quiyoval. Y ja niquicꞌutuj chiquibꞌil-quiꞌ chi chica niquiꞌan cha ri Jesús.
Antok ri Jesús xaꞌruchaꞌ ri doce (cabꞌalajuj) apóstoles
(Mt. 10:1-4; Mr. 3:13-19)
12 Y jun kꞌij ri Jesús xꞌa paroꞌ jun juyuꞌ chi xbꞌarubꞌanaꞌ orar. Y jun akꞌaꞌ xchꞌoꞌ riqꞌuin ri Dios. 13 Y chupan ri macꞌajan ri chucaꞌn kꞌij, jajaꞌ xaꞌrayuoj ri ru-discípulos. Chiquicajol ri achiꞌaꞌ reꞌ, xaꞌruchaꞌ doce (cabꞌalajuj) y xuꞌej apóstoles chica. 14 Ri i-doce (cabꞌalajuj) ri xaꞌruchaꞌ ri Jesús, ja ri Simón ri xuꞌej jeꞌ Pedro cha, ri Andrés ri quichakꞌ-quinimal-quiꞌ riqꞌuin ri Simón, ri Jacobo, ri Juan, ri Felipe, ri Bartolomé, 15 ri Mateo, ri Tomás, ri Jacobo ri rucꞌajuol ri Alfeo, ri Simón ri cꞌo quiqꞌuin ri achiꞌaꞌ ri niꞌeꞌx Zelotes chica, 16 ri Judas ri quichakꞌ-quinimal-quiꞌ riqꞌuin ri Jacobo, y ri Judas Iscariote ri xcꞌayin richin ri Jesús.
Ri Jesús ncaꞌruꞌon sanar iqꞌuiy
(Mt. 4:23-25)
17 Y antok ri Jesús y ri ru-apóstoles xaꞌka-pa paroꞌ ri juyuꞌ, y xaꞌbꞌacꞌujie-ka quiqꞌuin ri nicꞌaj chic discípulos chupan jun lugar liꞌan, chireꞌ jeꞌ iqꞌuiy vinak quimaluon-quiꞌ. Icꞌo i-patanak Jerusalén y nicꞌaj chic tanamet ri icꞌo Judea, y icꞌo i-patanak Tiro y Sidón ri icꞌo chuchiꞌ ri mar. Ri vinak reꞌ i-patanak chi nicaꞌxaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri nutzijuoj ri Jesús, y chi ncaꞌan sanar riqꞌuin ri quiyabꞌil. 18 Y xaꞌan jeꞌ sanar ri altíra niquiꞌan sufrir pa quikꞌaꞌ ri itziel tak espíritus ri icꞌo quiqꞌuin. 19 Y quinojiel ri vinak ri ncaꞌyavaj nicajoꞌ niquitzꞌom-apa ri Jesús, ruma jajaꞌ cꞌo poder riqꞌuin y ncaꞌruꞌon sanar quinojiel ri ncaꞌyavaj.
Icꞌo ri jaꞌal ncaꞌquicuot y icꞌo ri juyeꞌ quivach
(Mt. 5:1-12)
20 Y ri Jesús xaꞌrucaꞌyiej ri ru-discípulos y xuꞌej chica: Can jaꞌal quixquicuot ixreꞌ ri ix puobra, ruma can ivichin ri ru-reino ri Dios.
21 Can jaꞌal quixquicuot ixreꞌ ri ntikꞌasaj viꞌjal, ruma ri Dios xtuyaꞌ nojiel chiva. Can jaꞌal quixquicuot ixreꞌ ri nquixuokꞌ vacame, ruma ri Dios xtucꞌax ri ivokꞌiej riqꞌuin tzeꞌn.
22 Can jaꞌal quixquicuot ixreꞌ ri itziel nquixtzꞌiet cuma ri vinak, y nquixquilasaj-pa chiquicajol, y niquiꞌan cha ri ibꞌeꞌ chi man jun rakalien ruma iniman ri nubꞌeꞌ inreꞌ, y nojiel roch itziel ri niquiꞌan chiva ruma ri Xtak-pa chicaj chi xalax chiꞌicajol. 23 Y antok xtibꞌanataj nojiel reꞌ, quixtzeꞌn y quixquicuot, ruma nem ri rucꞌaxiel ri xtiyoꞌx chiva chicaj. Ruma quireꞌ ri sufrimiento ri xquikꞌasaj ri profetas ri xaꞌcꞌujieꞌ ojier can tiempo, pa quikꞌaꞌ ri cateꞌt-quimamaꞌ ri vinak ri itziel nquixquitzꞌat vacame.
24 Pero juyeꞌ ivach ixreꞌ bꞌayomaꞌ, ruma xixquicuot yan ri choch-ulief.
25 Juyeꞌ ivach ixreꞌ ri nquixvaꞌ jaꞌal vacame, ruma xtikꞌasaj viꞌjal. Juyeꞌ ivach ixreꞌ ri jaꞌal nquixtzeꞌn vacame, ruma xquixuokꞌ ruma bꞌis.
26 Y juyeꞌ ivach antok quinojiel ri vinak otz ncaꞌchꞌoꞌ chivij. Ruma ri cateꞌt-quimamaꞌ ijejeꞌ otz xaꞌchꞌoꞌ chiquij ri falsos profetas.
Quiꞌivajoꞌ ri iv-enemigos
(Mt. 5:38-48; 7:12)
27 Pero chiva ixreꞌ ri nquinivaxaj, niꞌej cꞌa: Quiꞌivajoꞌ ri iv-enemigos; tibꞌanaꞌ otz chica ri itziel nquixquitzꞌat; 28 ticꞌutuj cha ri Dios chi caꞌrubꞌanaꞌ bendecir ri vinak ri nquixquiꞌan maldecir; y tibꞌanaꞌ orar pa qui-cuenta ri niquikꞌabꞌaj tzij chivij. 29 Y xa cꞌo jun nuyaꞌ jutzꞌaj kꞌaꞌ cha ri akꞌoꞌtz, xa tayaꞌ chic apa ri jun chic lado choch. Y xa cꞌo jun numaj-el ri a-capa ri akꞌuꞌn, xa tayaꞌ chic can jun atziak cha. 30 Chica-na ri cꞌo nucꞌutuj chava, tayaꞌ cha ri nrajoꞌ. Y xa cꞌo jun ri cꞌo numaj-el chava, man chic cꞌa tacꞌutuj cha chi nutzoliej-pa chava. 31 Y incheꞌl ri ntivajoꞌ ixreꞌ chi ri vinak niquiꞌan chiva, quireꞌ jeꞌ tibꞌanaꞌ quiqꞌuin ijejeꞌ.
32 Ruma xa ja ri ncaꞌjoꞌn ivichin, xa jareꞌ nquiꞌvajoꞌ, ¿cꞌo came rucꞌaxiel xtiyoꞌx chiva? Ruma quireꞌ jeꞌ mismo niquiꞌan ri man quiniman ta ri Dios, joꞌc ri ncaꞌjoꞌn quichin jareꞌ ri ncaꞌcajoꞌ. 33 Y xa joꞌc ri ncaꞌbꞌano otz chiva, joꞌc chica ijejeꞌ ntiꞌan-ve otz jeꞌ, ¿cꞌo came rucꞌaxiel xtiyoꞌx chiva? Ruma quireꞌ jeꞌ mismo niquiꞌan ri man quiniman ta ri Dios. 34 Xa ixreꞌ ntiyaꞌ jun kax cha jun pa kajic ruma ntivoyoꞌiej ri kajbꞌal richin, ¿cꞌo came rucꞌaxiel xtiyoꞌx chiva? Ruma ri man quiniman ta ri Dios quireꞌ jeꞌ mismo niquiꞌan, ncaꞌquiyaꞌ pa kajic ri kax chiquivach ijejeꞌ, chi quireꞌ cꞌo niquichꞌec chirij. 35 Pero ixreꞌ man tiꞌan quireꞌ. Xa quiꞌivajoꞌ ri iv-enemigos y tibꞌanaꞌ otz chica. Y antok ixreꞌ ntiyaꞌ pa kajic jun kax ivichin, man tivoyoꞌiej ri kajbꞌal richin; chi quireꞌ nem ri rucꞌaxiel ri xtiyoꞌx chiva. Y xa quireꞌ xtiꞌan ixreꞌ, can xtikꞌalajin chi ixreꞌ ix ralcꞌual ri Namalaj Dios ri cꞌo chicaj. Jajaꞌ otz runoꞌj quiqꞌuin ri man jun bꞌay niquiyaꞌ tiox bꞌaꞌ cha, y quiqꞌuin ri itziel quinoꞌj. 36 Tijoyovaj quivach ri vinak, incheꞌl ri Itataꞌ ri cꞌo chicaj; jajaꞌ can nujoyovaj kavach ojreꞌ.
Man quiꞌan juzgar ri vinak
(Mt. 7:1-5)
37 Man quiꞌan juzgar ri vinak, y man xtiꞌan ta quireꞌ chiva ixreꞌ. Man tirayij chiquij ri vinak chi niquikꞌaj ri itziel tak kax ri ncaꞌquiꞌan, y ri Dios man xtuꞌon ta jeꞌ quireꞌ iviqꞌuin ixreꞌ. Tibꞌanaꞌ perdonar ri quichꞌoꞌj ri vinak, y ri Dios quireꞌ jeꞌ xtuꞌon chiva ixreꞌ. 38 Xa ixreꞌ riqꞌuin nojiel ivánima nquiꞌtoꞌ ri vinak riqꞌuin ri nicꞌatzin chica, ri Dios xtuyaꞌ jeꞌ rucꞌaxiel chiva. Ri rucꞌaxiel ri xtuyaꞌ chiva ri Dios, can qꞌuiy. Can xtunojsaj, can xtupitzꞌ, y xtipulin xtuyaꞌ ri Dios chiva. Y can incheꞌl ri ntiꞌan ixreꞌ, quireꞌ xtiꞌan chiva ixreꞌ.
39 Y xuꞌej jeꞌ jun parábola (cꞌambꞌal-tzij) chica. Jajaꞌ xuꞌej: ¿Cꞌo came jun muoy ri nitiquir nuyukiej chukꞌaꞌ jun chic muoy, y man ncaꞌtzak ta came pa jul? 40 Man jun discípulo cꞌo más rukꞌij choch ri ru-maestro. Xa cꞌa nratamaj-na nojiel ri nucꞌut choch, después ntiel incheꞌl ri ru-maestro.
41 ¿Karruma ja ri qꞌuin ri cꞌo pa roch ri av-hermano ri natzꞌat chaꞌnin, y man nanaꞌ ta ka-aviꞌ chi atreꞌ xa jun chieꞌ kꞌapal pan avach? 42 ¿O karruma naꞌej cha ri av-hermano: Hermano, tayaꞌ chi nivalasaj-el ri qꞌuin ri kꞌapal pan avach, y man nanaꞌ ta chi atreꞌ xa jun chieꞌ kꞌapal pan avach? Atreꞌ xa caꞌyeꞌ apalaj, tavalasaj-el naꞌay ri chieꞌ pan avach atreꞌ, chi quireꞌ kꞌalaj xcatzuꞌn y xcatiquir xtavalasaj-el ri qꞌuin ri cꞌo pa roch ri av-hermano.
Jun chieꞌ ninaꞌax riqꞌuin ri roch ri nuyaꞌ
(Mt. 7:15-20)
43 Man jun utzulaj chieꞌ xtuyaꞌ ta itziel tak roch, y man jun chieꞌ ri man otz ta, xtuyaꞌ ta utzulaj tak roch. 44 Ri chieꞌ ninaꞌax riqꞌuin ri roch ri nuyaꞌ xa otz o man otz ta. Ruma ri chieꞌ ri cꞌo quiqꞌuixal man xtiquiyaꞌ ta víquix, ni ri kꞌayis ri cꞌo quiqꞌuixal man xtiquiyaꞌ ta uvas. 45 Jun utzulaj ache can ja ri utzulaj kax ri nuꞌej, ruma joꞌc utzulaj tak kax cꞌo pa ránima. Pero jun ache ri man otz ta, ja ri itziel tak kax ri nuꞌej, ruma jareꞌ ri cꞌo pa ránima. Ruma jun vinak ja ri chica cꞌo pa ránima ri nuꞌej.
Ri parábola (cꞌambꞌal-tzij) chirij ri caꞌyeꞌ cimientos
(Mt. 7:24-27)
46 ¿Y karruma ixreꞌ ntiꞌej Ajaf, Ajaf, chuva y xa man ntiꞌan ta ri niꞌej chiva? 47 Niꞌej chiva, chica choj-iqꞌuin junan-ve ri nipa viqꞌuin y nraꞌxaj ri nutzij y nuꞌon ri niꞌej cha. 48 Can junan riqꞌuin ri ache ri xuꞌon jun rachuoch. Naꞌay xuꞌon-ka ri jul richin ri ru-cimiento ri jay, y paroꞌ abꞌaj xuya-ve ri ru-cimiento ri jay. Y antok cꞌachojnak chic ri jay, xnimar-pa ri río. Y ri río reꞌ xbꞌarilaꞌ ri jay. Pero mesque ri río altíra xnimar y altíra ruchukꞌaꞌ, man xcovin ta xusiluoj, ruma ri ru-cimiento ri jay reꞌ paroꞌ abꞌaj xyoꞌx-ve. 49 Pero ri joꞌc nraꞌxaj ri niꞌej inreꞌ y man nuꞌon ta ri niꞌej cha, junan riqꞌuin jun ache ri xuꞌon ri rachuoch choch ulief, y xa man xuyaꞌ ta ru-cimiento. Y antok ri río xnimar-pa, xbꞌarila-pa ri jay y ja xtzak y xvuluvuꞌ.
6:1 Dt. 23:25. 6:4 1S. 21:1-6. 6:4 Lv. 24:9. 6:22 1P. 4:14. 6:23 2Cr. 36:16; Hch. 7:52. 6:39 Mt. 15:14. 6:40 Mt. 10:24; Jn. 13:16; 15:20. 6:44 Mt. 12:33. 6:45 Mt. 12:34.