6
Yesu̱ Naadi̱i̱sya Bantu Nku̱mi̱ Itaanu
Yesu̱ b̯u̱yaamaari̱ kwi̱ramwo bahandu̱ ba Bayudaaya, yo na beegeseb̯wa baamwe bambu̱ki̱ri̱ i̱taka lya Galilaaya (lyolyo i̱taka lya Ti̱bbeeri̱yo). Kitebe kya bantu banene kyamu̱hondeeri̱, hab̯wakubba baali baweeni̱ b̯uwoneru b̯wa byamahanu biyaali akoori̱ hali baseeri̱. Mwomwo Yesu̱ yaatemba lusahu yeicaara hamwei̱ na beegeseb̯wa baamwe. B̯u̱genyi̱ b̯wa Kurab̯waho b̯walingi nib̯uli heehi̱ kudwa.
Yesu̱ b̯u̱yaaweeni̱ kitebe kya bab̯wo bantu banene ni̱bakwi̱za hali yo, yaab̯u̱u̱lya Fi̱li̱po, “Bidyo bya baba bantu bibaadya, tukubigula hanya?” Yesu̱ yaab̯u̱u̱li̱i̱rye Fi̱li̱po ki̱b̯u̱u̱lyo kiki, naakumutega, hab̯wakubba yo yankei yaali yeegi̱ri̱ kintu kiyaali naakugyenda kukora.
Fi̱li̱po yei̱ri̱ri̱mwo naakoba, “Kadi musaara gwa muntu gwatunga mu myeri̱ munaanei, nagwo tigukusobora kugula bidyo bikumala baba bantu, bya b̯uli muntu byakusobora kudyaho!”
Mwomwo mwegeseb̯wa waamwe wondi gi̱beetengi̱ Andereya, munyakubba naali waab̯u Si̱mooni̱ Peeteru, yaakoba, “Haha haloho musigazi ali na migaati mitaanu na nsu̱ ibiri zi̱dooli̱dooli̱. Nku̱b̯u̱u̱lya, myo mimi migaati na nsu̱ zaakwo, baba bantu banene yati, byabadwa?”
10 Yesu̱ yaabaweera, “Mwi̱caarye bantu.” Mu ki̱kyo kiikaru haalingiho isubi linene; nahab̯waki̱kyo bantu bei̱cali̱i̱ri̱. Mu bab̯wo banyakwicaara, haalingimwo badulu nka nku̱mi̱ itaanu. 11 Mwomwo Yesu̱ yaakwata migaati, yaasi̱i̱ma Ruhanga, yaamigabira bantu banyakubba bei̱cali̱i̱ri̱, naabahanga b̯unene b̯wa b̯ulomwei̱ b̯u̱yendyengi̱. Hei̱nyu̱ma yaabagabi̱i̱ri̱ nsu̱; bensei̱ baadya beicuta.
12 Bantu bensei̱ b̯u̱baakadi̱i̱ri̱ bei̱cu̱ti̱ri̱, Yesu̱ yaaweera beegeseb̯wa baamwe, “Mu̱sorooze nsigaara zenseenya. Hatabbaho kadi gi̱mwei̱ gikuheneka.” 13 Nahab̯waki̱kyo baab̯u̱soroozi̱ri̱, bei̱zu̱u̱lya nkimba i̱ku̱mi̱ neibiri za nsigaara za migaati zinyakusigalaho bantu bamaari̱ kudya.
14 Bantu b̯u̱baaweeni̱ kawoneru ka kyamahanu kya Yesu̱ ki̱yaakoori̱, baatandika kukoba, “Kwo mali̱ yogo yooyo mu̱ragu̱ri̱ wa Ruhanga ali wa kwi̱za mu nsi.” 15 Yesu̱ b̯u̱yaakakyetegeri̱i̱ze nti bendyengi̱ kwi̱za kumukwata bya mpaka bamufoore mukama waab̯u, yei̱ri̱ri̱ kwantandu murundi gundi, yaagyenda kubba yankei ha lusahu.
Yesu̱ Naalibatira ha Meezi̱
16 B̯wi̱re b̯wajoojolo b̯u̱b̯wadoori̱, beegeseb̯wa baamwe basi̱ri̱mu̱ki̱ri̱ kwi̱taka lya Galilaaya. 17 B̯wi̱re b̯u̱b̯wasweki̱ri̱, Yesu̱ atakabbeeri̱ kubeeyungaho, baatembi̱ri̱ b̯wati̱, baasetuka kwambuka i̱taka nibakugyenda mu rub̯uga Kaperenau̱mu̱. 18 Kihehu kinyamaani kyatandi̱ki̱ri̱ kuhunga, i̱taka lyabbamwo bijanga binyamaani. 19 B̯u̱baagozi̱ri̱ho nka ki̱lomi̱ta itaanu rundi mukaaga, baawona Yesu̱ naakulibatira ha meezi̱ naakwi̱za ha b̯wati̱ b̯ubaalingimwo, b̯u̱ti̱i̱ni̱ b̯wabakwata. 20 Bei̱tu̱ Yesu̱ yaabaweera, “Ndi gyagya; mu̱tati̱i̱na.” 21 Kasi mwomwo baamutangiira mu b̯wati̱. B̯u̱baakakoori̱ ki̱kyo, nahaahwo b̯ulohob̯uloho b̯wati̱ b̯wadwa ha mutanda gubaalingi nibakugyendaho.
22 Kiro kinyakuhonderaho, kitebe kya bantu banyakubba nibali nseeri̱ ha mutanda gweitaka lya Galilaaya, beetegeri̱i̱ze nti hahwo ha mutanda gu̱gwo b̯wati̱ b̯u̱b̯wo b̯usa b̯ubaali baweeni̱, b̯wob̯wo b̯wali b̯utaloho. Kandi de baali bakyegi̱ri̱ nti beegeseb̯wa ba Yesu̱ b̯ubaali nibakwambuka nseeri̱ Kaperenau̱mu̱, Yesu̱ atakagyende nabo; baagyendi̱ri̱ bankei. 23 Mwomwo maati̱ gandi garuga mu rub̯uga Ti̱bbeeri̱yo gei̱za gaajaama heehi̱ na hali bantu baadi̱i̱ri̱i̱ri̱ migaati, Mukama Yesu̱ b̯uyaali amaari̱ ku̱si̱i̱ma Ruhanga. 24 Kitebe kya bantu b̯u̱kyaweeni̱ nti Yesu̱ na beegeseb̯wa baamwe benseenya baali bataloho, kitebe kya bab̯wo bantu kyatemba maati̱ ganyakuruga Ti̱bbeeri̱yo kyagyenda Kaperenau̱mu̱ ku̱toolya Yesu̱.
Yesu̱ abba nka Mugaati gwa B̯womi
25 Bantu b̯u̱baagi̱i̱rye Yesu̱ nseeri̱ gyeitaka habaagyendi̱ri̱, baamu̱b̯u̱u̱lya, “Rabbi̱, haha odoori̱ho di̱?”
26 Yesu̱ yaabei̱ri̱ri̱mwo naakoba, “Mu mananu nkubaweera, ti̱mu̱ku̱ntoolya hab̯wa kuwona b̯uwoneru b̯u̱nyaakoori̱ mwa kwolokya nti Ruhanga yantu̱mi̱ri̱, bei̱tu̱ mu̱ku̱ntoolya kubba mwadi̱i̱ri̱ migaati mweicuta. 27 Mutamaliranga maani geenyu̱ ha kukoleera bidyo bikuranguha kuheneka. Bei̱tu̱ mu̱tenge mitima myenyu̱ ha bidyo bikubaha b̯womi b̯utamalikaho, bya gya Mwana wa Muntu binkugyenda kubaha. Kubba gyagya wa Ruhanga Bbaabba gi̱yaaheeri̱ b̯u̱sobozi̱ b̯u̱b̯wo.”
28 Mwomwo baamu̱b̯u̱u̱lya, “Kikyani kitukusemeera kukora kya Ruhanga ki̱yendya.”
29 Yesu̱ yaabei̱ri̱ri̱mwo naakoba, “Kintu kya Ruhanga ki̱yendya kyokyo kya kwikiririza muli gya gyatu̱mi̱ri̱.”
30 Mwomwo baamu̱b̯u̱u̱lya, “Kawoneru kyani kookutukoora katwawona nikakatuha kukwikiririzamwo? Kikyani kiwatukoora? 31 Bahaaha beetu̱ ba kadei b̯ubaalingi mwirungu, baadyengi̱ maanu; nka Binyakuhandiikwa kubikoba, ‘Yaabaheeri̱ mugaati gunyakuruga mwiguru bagudye.’+
32 Yesu̱ yaabaweera, “Mu mananu nkubaweera, Mu̱ragu̱ri̱ wa Ruhanga Mu̱sa, tali yooyo munyakubaha mugaati gunyakuruga mwiguru, bei̱tu̱ Ruhanga Bbaabba yooyo abaha mugaati gwonyi̱ni̱ guruga mwiguru. 33 Kubba mugaati gwa Ruhanga gwonyi̱ni̱, yooyo yogwo aruga mwiguru naaha bantu ba mu nsi b̯womi b̯utamalikaho.”
34 Kasi baamuweera, “Mukama weetu̱, kuruga na hataati̱ tukukusaba otuhenge gu̱gwo mugaati biro byensei̱.”
35 Mwomwo Yesu̱ yaabaweera, “Ndi gu̱gwo mugaati guha bantu b̯womi b̯utamalikaho. Yogwo yenseenya ei̱za hali gya talidiib̯wa nzala kandi muntu yensei̱ anzikiriza talikwatwa nyoota. 36 Bei̱tu̱ nka ku̱nyaabaweereeri̱, nab̯u̱mu̱mbweni̱, nab̯wo mucaali kunzikiririzamwo. 37 Bab̯wo benseenya ba Ruhanga Bbaabba bampa bali̱i̱za hali gya; kandi bab̯wo benseenya bali̱i̱za hali gya, tindibabinga. 38 Kubba ntakaruge mwiguru kwi̱za kukora gya bi̱nkwendya bei̱tu̱ kukora bintu bya munyakuntuma bi̱yendya. 39 Kintu kya munyakuntuma ki̱yendya kyokyo kiki: Mu bantu bayampeeri̱, hatabbaho muntu yensei̱ aku̱syera, bei̱tu̱ mpimboole bab̯wo bantu ha kiro kya kumaliira. 40 Kubba kintu kya Bbaabba ki̱yendya kili nti b̯uli muntu yenseenya akuwona kintu gya Mwana waamwe ki̱nkoori̱ kandi akanzikiririzamwo, yogwo muntu alitunga b̯womi b̯utamalikaho. Kandi de, ndimuhimboola ha kiro kya kumaliira.”
41 B̯u̱yaabazi̱ri̱ yatyo, bahandu̱ ba Bayudaaya baatandika kweŋu̱ru̱ŋu̱u̱tya hab̯wamwe, hab̯wakubba yaakobi̱ri̱, “Gyagya mugaati gunyakuruga mwiguru.” 42 Beeb̯u̱u̱lyangana, “Yogo tali Yesu̱ mu̱tabani̱ wa Yozefu̱? Katwegi̱ri̱ bbaawe na maawe, hati̱ ki̱i̱zi̱ri̱ teetei̱ yo kukoba, ‘Nyaaru̱gi̱ri̱ mwiguru?’ ”
43 Yesu̱ yaabei̱ri̱ri̱mwo naakoba, “Mu̱leke kweŋu̱ru̱ŋu̱u̱tya. 44 Tihaloho muntu yensei̱ akusobora kwi̱za hali gya, kutoolaho Ruhanga Bbaabba munyakuntuma amu̱ndeeteeri̱, kandi yogwo muntu ndimuhimboola ha kiro kyakumaliira. 45 Omwei̱ ha baragu̱ri̱ yaahandi̱i̱ki̱ri̱ hali bab̯wo balinzikiririzamwo naakoba, ‘Ruhanga alyegesya bensei̱.’+ Yogwo yensei̱ yeetegeerya bi̱byo bya Bbaabba byakoba kandi naamwegeraho, ei̱za hali gya. 46 Tihaloho muntu yaakawonanga Ruhanga Bbaabba, kutoolahoona gya munyakuruga hali yo; gyagya musa munyakuwonaho Ruhanga Bbaabba. 47 Mu mananu nkubaweera, yogwo yensei̱ anzikiririzamwo, ali na b̯womi b̯utamalikaho. 48 Gya ndi mugaati guha bantu b̯womi b̯utamalikaho. 49 Bahaaha beenyu̱ nab̯u̱baadyengi̱ maanu nibali mwirungu, bei̱tu̱ de baakwi̱ri̱. 50 Bei̱tu̱ mugaati gunkubazaho guli gu̱gwo gunyakuruga mwiguru. Muntu yenseenya adya ha gu̱gwo mugaati, tali̱kwa. 51 Gya ndi mugaati gunyakuruga mwiguru, guha bantu b̯womi b̯wa mwozo. Muntu yenseenya adya ha mugaati gunkubazaho, yogwo muntu alyomeera biro na biro. Mugaati gunkubazaho gwogwo mubiri gwange, gundiha bantu ba mu nsi aleke babbe na b̯womi b̯wa mwozo.”
52 Mwomwo bahandu̱ ba Bayudaaya baatandika kukuuta mpaka zinyamaani bankei na bankei ni̱beeb̯u̱u̱lya, “Yogo mudulu akusobora teetei̱ kutuha mubiri gwamwe tugudye?”
53 Yesu̱ yaabaweera, “Mu mananu nkubaweera, kakubba mutadya mubiri gwange gya Mwana wa Muntu nimukanywa neibbange lyange, timulitunga b̯womi b̯utamalikaho. 54 Muntu yensei̱ adya mubiri gwange kandi nanywa ibbanga lyange, atunga b̯womi b̯utamalikaho kandi ndimuhimboola ha kiro kya kumaliira. 55 Kubba mubiri gwange gwicala bidyo byonyini kandi neibbanga lyange lili kyakunywa kyonyi̱ni̱. 56 Muntu yensei̱ adya mubiri gwange kandi naanywa ibbanga lyange, eicala muli gya nagya nincala muli yo. 57 Nyoomeera hab̯wa maani ga Bbaabba mwomi munyakuntuma; mu mu̱li̱ngo gwogwo gu̱mwei̱ bab̯wo bensei̱ badya ha mubiri gwange, balyomeera hab̯wange. 58 Gugu gwogwo mugaati gunyakuruga mwiguru. Bahaaha beenyu̱ ba kadei baadi̱i̱ri̱ ha maanu baakwa, bei̱tu̱ yogwo adya ha gugu mugaati gunkubazaho, alyomeera biro na biro.” 59 Yesu̱ yaabazi̱ri̱ bibi bigambu b̯uyaalingi naakwegesya mwi̱rombero lya Bayudaaya lya mu rub̯uga lwa Kaperenau̱mu̱.
Beegeseb̯wa ba Yesu̱ Banene Nibamurugaho
60 Beegeseb̯wa ba Yesu̱ b̯u̱beegwi̱ri̱ kigambu ki̱yaakobi̱ri̱, banene muli bo baabazi̱ri̱ nibakoba, “Kwegesya ku̱kwo kakutatiro kukwetegereza.”
61 Yesu̱ b̯u̱yeetegeri̱i̱ze nti beegeseb̯wa baamwe baali ni̱bakweŋu̱ru̱ŋu̱u̱tya ha bigambu bi̱yaabazi̱ri̱ yaabab̯u̱u̱lya, “Bigambu bi̱mbazi̱ri̱, bi̱bakoori̱ kubiibi? 62 Hati̱ b̯u̱b̯wo, mu̱kwi̱za kubba teetei̱ b̯umwawona gya Mwana wa Muntu ninkutemba ku̱ku̱bayo mwiguru hanyaaru̱gi̱ri̱? 63 Mwozo wa Ruhanga yooyo aha bantu b̯womi b̯utamalikaho. Maani ga mubiri tigagira mugasu ha kuha bantu b̯womi b̯utamalikaho. Bigambu bi̱mbawereeri̱ bi̱ru̱gi̱ri̱ hali Mwozo wa Ruhanga kandi bikuleeta b̯womi b̯utamalikaho. 64 Bei̱tu̱ kili kya nnaku nti bamwei̱ muli nywe mukwikiriza kwahi b̯ukwenda b̯wange.” (Yesu̱ yaabazi̱ri̱ yatyo kubba yaali yeegi̱ri̱ kuruga hansi bab̯wo batei̱ki̱ri̱zengi̱ bigambu byamwe kandi de yaali yeegi̱ri̱ muli bo muntu alimudiiriisana). 65 Yesu̱ yaagyendi̱ri̱ mu mei̱so na kubaweera, yaakoba “Kiki kyokyo kinyakumpa kubaweera nti, tihaloho muntu akusobora kwi̱za hali gya, kutoolaho Ruhanga Bbaabba, naali amu̱soboreseerye kwi̱za hali gya.”
66 Kuruga b̯u̱b̯wo, banene hali beegeseb̯wa baamwe baamu̱ru̱gi̱ri̱ho; baalekaho kumuhondera.
67 Kasi Yesu̱ yaab̯u̱u̱lya bakwenda baamwe i̱ku̱mi̱ na babiri, “Nanywe de mu̱kwendya kundugaho mu̱gyende?”
68 Si̱mooni̱ Peeteru yei̱ri̱ri̱mwo Yesu̱ naakoba, “Mukama wange, twagyenda hali naani? Weewe oli na bigambu bya b̯womi b̯utamalikaho. 69 Tukwikiriza kandi tu̱kyegi̱ri̱ nti, weewe Mu̱syanu̱ wa Ruhanga.”
70 Mwomwo Yesu̱ yei̱ramwo naakoba, “Nyaakomi̱ri̱ nywe beegeseb̯wa i̱ku̱mi̱ na babiri; bei̱tu̱ kandi omwei̱ muli nywe akufugwa Sitaani!” 71 (Yesu̱ kubaza yatyo, yaali naaku̱manyi̱sya Yu̱da, mu̱tabani̱ wa Si̱mooni̱ I̱sakalyota, omwei̱ ha beegeseb̯wa i̱ku̱mi̱ na babiri, munyakubba naakugyenda kumudiirisana.)
+ 6:31 6:31 Kidemu 16:4; Nehemi̱ya 9:15; Zabbu̱li̱ 78:24,25 + 6:45 6:45 I̱saaya 54:13